Beluister hier:
 

 

Beeldenstorm / FS Hans Achterhuis

HVW – HVV Beeldenstorm / FS Hans Achterhuis

• Opname: 26.01.2012
• Uitz.: 30.01.2012
• Samenst.: KVD / FS

Intro:

Goedenavond en welkom bij HVW. Beeldenstorm is een sociaalartistieke werkplaats in Kuregem, hartje Anderlecht. Geen evidente plek om kunstzinnig en intermenselijk bezig te zijn. Of misschien juist wel… Wij gingen naar de nieuwjaarsreceptie van Beeldenstorm en praatten erover met Nik Honinckx en Jenneke Christiaens. Zo meteen meer, want we hebben ook Hans Achterhuis te gast. FS heeft een gesprek met hem over “Zonder vrienden geen filosofie”. Maar we beginnen met Beeldenstorm.

*    *
*

Interview:

“Geachte genodigden, welkom op onze nieuwjaarsreceptie, waarbij wij gewoontegetrouw een overzicht geven van onze werkzaamheden die we gepresteerd hebben verleden jaar. Het jaar dat in het teken stond van Erasmus’ Lof der Zotheid, genieten van de waanzin, voluptas stultitiae.”

Nik Honinckx op de nieuwjaarsreceptie van Beeldenstorm. Beeldenstorm is, met de woorden van directeur Honinckx zelf, “een sociaalartistieke werkplaats”. Dat blijkt ook op deze nieuwjaarsreceptie, want op zich al levendig en intercultureel. Met, zoveel is duidelijk, engagement troef in de “moeilijke” wijk Kuregem. Immers: hartje Anderlecht en een volkse wijk met een kwalijke reputatie. Maar met een breed cultureel palet. En dat maakt het juist interessant. Wij praten erover met Nik Honinckx en met voorzitter Jenneke Christiaens.

“Dus op het kunsteducatieve luik zijn we werkzaam, maar wij verschaffen ook werk aan mensen die door omstandigheden onder aan de maatschappelijke ladder terechtgekomen zijn en die opnieuw arbeidsattitudes en dergelijke moeten aanleren en die dat via allerlei creatieve projecten ondergaan.”

 

– Dan heb je het eigenlijk toch al een beetje over het sociale engagement van dit centrum?

“Voor ons is kunst sowieso sociaal geëngageerd, hé. Wij willen dat ook echt gestalte geven. Op een gegeven moment had ik persoonlijk een hekel aan het galerijcircuit en het exposeren in dergelijke toestanden. Wat toch allemaal nog zeer elitair overkwam. En dan is het idee gegroeid om met een aantal mensen een centrum uit te bouwen, waar de kunstenaar probeert werk te maken dat gelinkt is aan zijn omgeving en aan zijn bewoners.”

 

– Jenneke Christiaens, als ik dat sociale project multicultureel en interlevensbeschouwelijk zou noemen, zou dat dan kloppen?

“Multicultureel sowieso, omdat onze samenleving zo is en omdat we met Beeldenstorm gelokaliseerd zitten in Kuregem. Het is een van de armste wijken van België en heeft een hoog percentage van migratie op niveau van bevolking. Ik denk eigenlijk dat het sleutelwoord van Beeldenstorm openheid is. Dus de verschillen zijn interessant. Van daaruit vertrekken in allerlei creatieve projecten, zowel met kinderen, adolescenten als volwassenen, levert altijd een meerwaarde op. Dat is belangrijk.”

 

– Bij het welkomstwoord voor 2012, zullen wij maar zeggen, en een beetje een terugblik, maar ook een vooruitblik naar wat 2012 zal brengen voor Beeldenstorm, had je het specifiek over een project dat “het beest in de mens” wil belichten.

“Beeldenstorm werkt altijd met wat we noemen jaarthema’s. Dat zijn thema’s die inhoudelijk eigenlijk creatieve projecten mee als een kader geven of sturen, inspirerend kunnen zijn. Dit jaar is dat “het beest in de mens”. En het beest in de mens is in die zin inspirerend en tot de verbeelding werkend in verschillende zinnen, in verschillende richtingen eigenlijk. Zowel in de meest voor de hand liggende richting van heel negatieve situaties waarin mensen terecht kunnen komen: je moet maar naar de wereld kijken zoals ik ook zei, mensen aan wie hun menselijkheid ontzegd wordt, of die in situaties leven waar ze gereduceerd worden tot wat eigenlijk een beest zelfs niet waardig is in deze samenleving. Maar aan de andere kant – en dat is de kracht, denk ik, van Beeldenstorm – verwijst dat beeld van “het beest in de mens” ook naar de mogelijkheid van de mens om juist mens te zijn en te worden. En ik denk dat Beeldenstorm daarin niet alleen een instrument is, maar ook een plaats waar we allerlei zaken doen om daartoe bij te dragen. Menselijker zijn…”

 

– Dus, als ik het goed heb, dan verwijst het project ook wel naar het positieve in de mens?

“Absoluut, ja. Ik denk dat de grote filosofie, of een van de basisideeën, doelstellingen van al het werk dat hier gebeurt, net is om in de mens uitdrukking te geven aan de mogelijkheden die elkeen heeft en daar eigenlijk rijker van te worden. Rijker in een kwalitatieve zin, hé.”

*    *
*

– Eventjes terug naar Nik Honinckx, want dat is de man die het eigenlijk allemaal creatief moet waarmaken. Het artistieke principe dat hier gehanteerd wordt, is het Bauhausprincipe. Nu, Bauhaus doet bij mij wel een belletje rinkelen, maar toch wel een beetje meer uitleg over dat Bauhausprincipe.

“Wel het is zo: de kunstenaars die wij verzoeken om te participeren in dit project, moeten ergens bereid zijn om aan een groepscreatie te werken. Dus de ene kunstdiscipline moet de andere kunnen voeden. Het is niet gemakkelijk om dat type van kunstenaar te vinden die uit zijn atelier komt en die zijn ervaring wil delen met iemand die met een compleet andere discipline bezig is. Bijvoorbeeld de danser gaat samenwerken met de schilder. Of de ceramist gaat samenwerken met de muzikant. Op die manier gebeuren er allerlei kruisbestuivingen, die dan leiden tot nieuwe producten. Dat is uiteraard rechtstreeks afgeleid van het Bauhausprincipe, waar dat geleid heeft tot zeer mooie creaties. Maar wij doen dat dan specifieker, een beetje naar film en podiumkunsten toe.”

 

– Wat levert dat dan uiteindelijk op?

“Momenteel zijn wij een reeks, een soap aan het maken, Beeldenstorm-tv vzw Trekhond. Dat zijn de verhalen die zich hier iedere dag ergens ontspinnen en waar wij dan ook gaan luisteren naar collega’s die met gelijkaardige projecten bezig zijn. Bijvoorbeeld Kringloopwinkel, het Kringloopteam dat daar werkt, werkt ook met gefragiliseerde mensen, en tussen alle kommer en kwel wordt er ook al weleens gelachen en schrikken wij soms van hoe wij zelf als leidinggevenden reageren op mensen die hun eerste stappen moeten zetten in een proces, of die zich weer goed moeten leren voelen. Want daar gaat het om: kunstenaars vinden die ook ergens een stuk het proces willen doorgeven aan de participant en die de diva-allures een beetje achterwege kunnen laten. En dat is zeer moeilijk.”

 

– Maar ik onthoud daar vooral uit dat er toch ook wel een zeer humanistische basis in aanwezig is. Wat maakt dit project iets meer humanistisch dan andere projecten? De werking hier in Kuregem dan?

“Ja, vooreerst staan wij daar op een absolute neutraliteit qua religie en politieke opvattingen. We willen niet dat de mensen die hier als artiest werkzaam zijn, met symbolen en met zwaarbeladen theorieën naar de mensen toe gaan. Wat wij wél willen: als de mensen daarover willen praten, willen we dat ergens wel een plaats geven en hanteren we het vrij onderzoek, dat principe, om dingen met elkaar te vergelijken en om de participant ertoe aan te zetten om zichzelf te bevragen en de dingen waarmee hij bezig is ook eventjes in vraag te stellen. Ik denk dat dat toch wel typisch een humane gedachte is. Wij willen echt wel naar dat praktisch humanisme gaan. Want waar komt het ergens een stuk op aan? Onze kinderen die in onze scholen hier schoollopen, wordt vaak verweten dat zij een zware achterstand hebben. Voor een stuk is dat wel zo, maar zij hebben andere gaves, andere talenten. En juist daar willen wij op inspelen. Hoe komt het dat er zo weinig kinderen van allochtone afkomst in kunsthumaniora en dergelijke zitten? Daar willen we net een antwoord op geven.”

 

– We gaan eens kijken bij Jenneke Christiaens, bij leven en welzijn ben je ook criminologe. Nu, in welke mate is een omgeving zoals die van Kuregem, Anderlecht bepalend voor de projecten die hier mogelijk zijn?

“Wel, bepalend… Het is in ieder geval zo dat we met de werking van Beeldenstorm in deze wijk de participanten natuurlijk heel anders benaderen, laten we zeggen op een manier die veel constructiever is. We mogen niet vergeten, dat is de criminoloog die dan spreekt, dat er zoiets is als wat wij noemen labeling of stigmatisering. Het resultaat van zulke stigmatiseringsprocessen is dat mensen dat ook gaan opnemen. En nu, net Beeldenstorm met zijn activiteiten laat zien, ook aan die participant, dus aan die kinderen en jongeren, dat er iets anders is dan het stigma. En dat zij andere mogelijkheden hebben. Dat levert bouwstenen op voor een ander zelfbeeld. Dat lijkt mij bijzonder waardevol.”

 

– En levert dat ook iets op?

“Ja, zoals ik mijn speech gezegd heb. Dit is niet uit te drukken in boekhoudkundige balans. Dit is ook heel moeilijk om te meten. De vraag is of dat we dat zelfs kunnen meten. We kunnen dat alleen onderzoeken en nagaan bij mensen in de loop van hun leven wat dit betekent heeft voor hen. Maar zoals alles, bijvoorbeeld mensen die naar school gaan en een diploma halen: dikwijls is het maar vele jaren later dat we ons zelf ook als volwassenen realiseren wat de bijdrage of de meerwaarde geweest is van een ervaring in onze jeugd. In die zin denk ik dat we moeten opletten dat té economisch te benaderen.”

 

– Niet economisch benaderen, dan grijp ik eventjes terug naar de term Beeldenstorm… Die is niet toevallig gekozen, hé?

“Nee, bon, voilà. De naam komt rechtstreeks uit het feit dat de manier van communiceren werken met beelden is. We zitten hier met een zeer gemengde groep die bepaalde talen, de basistalen hier in België, ook niet machtig is en daarvoor is het beeld een krachtig instrument. Dus dat instrument proberen we op verschillende manieren aan te wenden. Ik heb het dus over die kortfilms waar we proberen mee te werken, waar mensen achter de camera staan, voor de camera staan, proberen ideeën te formuleren en, als het niet met woorden gezegd kan worden, het op een andere manier naar buiten brengen. Fotografie is een medium, dus al wat beeld is en al wat we kunnen gebruiken om de didactische waarde van het beeld, dat proberen we zo sterk mogelijk te exploiteren.”

“Al wat beeld is zo sterk mogelijk exploiteren.” Nik Honinckx en Jenneke Christiaens over Beeldenstorm. Een sociaalartistieke werkplaats in Kuregem, hartje Anderlecht. Voor meer informatie daarover kun je terecht op de website van Beeldenstorm: www.beeldenstorm.be. Zo meteen Hans Achterhuis bij FS over “Zonder filosofie geen vrienden”. Maar eerst muziek. En dat doen we met Tom Waits.

 

Muziek:
0’30”    Signe        E. Clapton    E. Clapton    9 45024-2
2’57”    Pay me         T. Waits        T. Waits     ANTI-7151-2

 

*** Disclaimer ***
Vlaamse Radio- en Televisieomroeporganisatie
Auguste Reyerslaan 52, 1043 Brussel

nv van publiek recht
BTW BE 0244.142.664
RPR Brussel
www.vrt.be/gebruiksvoorwaarden